بررسی مفهوم «موافقت» و «مخالفت» حدیث با قرآن در احادیث عرض

عرضه حدیث بر قرآن به عنوان مهم ترین معیار نقد متن حدیث از جایگاه ویژه ای برخوردار است. روایات بسیاری که پشتوانه و سند این معیارند، نزد اصولیان به «اخبار عرض» و «ترجیح» شهرت یافته و به عنوان نخستین و مهم ترین معیار در عرصه نقد متن حدیث و در بازشناسی احادیث معتبر از احادیث مجعول، همواره مورد توجه عالمان و اندیشمندان اسلامی قرار گرفته اند. طبق مفاد و مضمون این روایات، حدیثی که به معصومین: منتسب شده و صدور آن از معصوم مورد شک و تردید می باشد، باید بر قرآن عرضه گردد و در صورت «موافقت» با قرآن یا به طور دقیق تر «عدم مخالفت» پذیرفته شود. اما حدیثی که مخالف کتاب الهی باشد، فاقد ارزش و اعتبار بوده و کنار گذاشته می شود. اما گذشته از پذیرش یا رد اخبار مورد نظر، در مورد مفهوم «موافقت» و «مخالفت» حدیث با قرآن وحدت نظر وجود ندارد. این رساله که در چهار فصل تنظیم شده است، ضمن یادکرد اخبار عرض و اعتبارسنجی آن از دیدگاه عالمان فریقین، به بررسی مفاد و مدلول این اخبار پرداخته، و دیدگاه های مختلف در معنای «موافقت» و «مخالفت» حدیث با قرآن را مطرح و مورد نقد و بررسی قرار می دهد. در پایان نیز به سیره عملی عالمان شیعه در عرضه احادیث بر قرآن از طریق ارائه نمونه هایی در این زمینه می پردازد و سرانجام به این نتیجه دست یافته است که مقصود از «موافقت» و «مخالفت» در اخبار عرض، سازگاری و ناسازگاری با مجموع قرآن و روح حاکم بر آن است و سنجش حرفی و تک مضمونی قرآن و حدیث منظور نمی باشد. کلیدواژه ها: نقد حدیث، نقد متن حدیث، اخبار عرض و ترجیح، عرضه حدیث بر قرآن، «مخالفت» حدیث با قرآن، «موافقت» حدیث با قرآن.